Plan gesloten jeugdzorg: een stap voorwaarts

08 juli 2022

Maarten van Ooijen (staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft zijn langverwachte plan om gesloten jeugdzorg af te schalen gedeeld met de Tweede Kamer. Het Vergeten Kind heeft daar - door middel een petitie die maar liefst 134.010 keer is ondertekend - mede op aangedrongen. Margot Ende-van den Broek (directeur): "In dit plan staan een aantal termen die ons direct aanspreken: kleinschalig wonen, in eigen omgeving, zo normaal mogelijk… Tegelijkertijd zitten er ook gaten in het plan waardoor het kan mislukken."

De staatssecretaris heeft de ambitie om toe te werken naar nul gesloten plaatsingen. Deze doelstelling kunnen wij alleen maar onderstrepen. "Vrijheidsbeperkende maatregelen leiden tot extra problemen voor kinderen, zoals traumatische herinneringen en nieuwe angsten", vertelt Margot.  
 

Kleinschalige woonvoorzieningen

Om de gesloten jeugdzorg af te schalen, moeten alternatieve kleinschalige woonvoorzieningen worden opgeschaald. Dat is ook één van de subdoelen in het plan. Margot: "Wij pleiten er al langer voor dat dit de oplossing is om een eind te maken aan gesloten jeugdzorg". Echter, wordt er in het plan alleen gesproken over het ombouwen van de huidige gesloten jeugdzorg naar kleinschalig wonen, waarbij de mogelijkheid blijft bestaan om vrijheidsbeperkende maatregelen in te zetten. 

Wil je toewerken naar nul plaatsingen in gesloten setting, moet je álle residentiële woonvormen veranderen in kwalitatieve, kleinschalige woonvoorzieningen in de wijk. "Een groot deel van de kinderen die gesloten zitten, hebben immers een lang traject in open instellingen achter de rug", aldus Margot. Zo wordt deze vorm van wonen niet alleen een alternatief voor gesloten jeugdzorg maar werkt het ook preventief. Een gezond pedagogisch klimaat zorgt er namelijk voor dat kinderen überhaupt niet meer gesloten geplaatst hoeven te worden. Margot: "Verdere escalatie van problemen en gedrag wordt immers voorkomen door continuïteit, stabiliteit en veiligheid". 

Daarbij is het belangrijk dat er een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen wonen en behandelen. Dit ontbreekt in het plan. Wonen doe je op een plek waar het fijn is en waar onder geen enkele omstandigheid isolatie en fixatie mag worden toegepast. Behandelen doe je bij voorkeur ambulant, maar kan bij hoge uitzondering in de vorm van een opname. 

Wetgeving

In onze campagne waarin we opriepen tot het stoppen met gesloten jeugdzorg, gaven we als oplossing om de wet zo aan te passen dat er geen gesloten machtiging meer kan worden afgegeven. De staatssecretaris geeft aan dat hij hier géén wetswijziging over zal doorvoeren, omdat er mogelijk een kleine groep is voor wie een gesloten setting toch nodig is. "Dit staat haaks op de doelstelling om te werken naar nul gesloten jeugdzorgplaatsingen", voegt Margot toe. 

Wat deze groep echt nodig heeft, is goede behandeling. Daarvoor is de mogelijkheid om binnen de jeugd GGZ, in het geval van ernstige psychische problematiek bij een jongere, tijdelijk voor een gesloten opname te kiezen. Aangezien deze mogelijkheid er al is, kan de gesloten jeugdzorg wel degelijk uit de Jeugdwet. Bij zo'n opname blijft de woonplek van de kinderen altijd beschikbaar.
 

Financiering

De financiering zal verder worden onderzocht. Maar de vorm van financiering is juist cruciaal: niet betalen per beslapen bed, maar voor beschikbare bedden. We spreken hier over beschikbaarheidsfinanciering, Deze vorm van financiering biedt organisaties de mogelijkheid om met een vast team van medewerkers de stabiliteit en continuïteit te bieden die zo hard nodig is voor deze kinderen. En om te blijven staan als het gedrag van kinderen toch heel ingewikkeld wordt. 

De vervolgstap

Het plan is een stap voorwaarts en dient als erkenning dat het toch echt zo niet langer kan. Nu wordt het tijd dat er ook daadwerkelijke stappen worden gezet. Margot: "We zien een beweging tot stand komen. Hulpverleners, bestuurders en instellingen realiseren zich dat gesloten jeugdzorg niet de juiste oplossing is. De gesprekken stemmen ons hoopvol dat het realiseren van alternatieven in een stroomversnelling komt".